خلاصه ای از نکات فنی در گودبرداری

نکات فنی در گودبرداری

گودبرداری را می توان از حیث احتمال بروز حادثه از حساس ترین مراحل اجرای ساختمان دانست. به همین دلیل دانستن نکات فنی در گودبرداری از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

سه عامل مهم که در ارزیابی میزان خطر گودبرداری موثر هستند عبارتند از:

• جنس خاک

• وجود یا عدم وجود سربار

• عمق گودبراری

تمهیداتی که قبل از گودبرداری باید اندیشیده شود:

• رفع نشتی انشعابات آب به داخل سایت پروژه
• استعلام از اداره آب و فاضلاب به منظور آگاهی از وچود احتمالی چاه یا قنات قدیمی
• پر کردن چاههای موجود در زمین پروژه با استفاده از مصالح مناسب و فشرده سازی آن.

• در صورت تخریب بنای قدیمی، فقط آوار حاصل از آن تا رسیدن به تراز صفر به طور کامل برداشته شود.
• در صورت طراحی سازه نگهبان خرپایی برای پروژه، چاهک ها برای اجرای المان عمودی در محلهایی که در نقشه مشخص شده حفر شود. چرا که بعد از گودبرداری ممکن است به دلیل از بین رفتن تراکم خاک حفر چاهک ها با ریزش و ایجاد خطر برای کارگر حفار همراه شود.

نکته مهم :

ممکن است ملک مجاور شرایط بسیار نامناسبی داشته باشد و برای ایستایی خود در طول زمان به بنای فعلی تکیه داده باشد. در این صورت برای حفظ پایدرای آن ، المانِ عمودی سازه نگهبان بایدقبل از تخریب و بلند تر از حالت معمول اجرا شود. و بین المان ها مهار بندی مناسب صورت گیرد.

تمهیداتی که مرحله گودبرداری باید اندیشیده شود :

• نگهداشتن شانه خاکی :

در گودبرداری های با عمق متوسط هیچ گاه گودبرداری نباید از بیخ دیوارِ همسایه به صورت یکجا صورت گیرد. حتماً با رعایت فاصله ی حداقل ۱٫۵ متری از دیوارهمسایه به صورت شیب دار انجام شود.

نکته مهم  در حفظ پایداری شانه خاکی این است که از ورود هوا و رطوبت به داخل آن جلوگیری شود.هوا تخلخل خاک را بالا می برد وموجب سستی آن می شود.

 برای جلوگیری از ورود هوا، بهترین کار اجرای ملات پاشی روی شانه خاکی است. برای جلوگیری از ورود رطوبت علاوه بر قطع انشعابات آب در محدوده گودبرداری، در هنگام بارندگی با استفاده از نایلون روی شانه خاکی پوشانده شود.

• تکمیل یا اجرای سازه نگهبان :

سازه نگهبان با ارزیابی موقعیت زمین ،عمق گودبرداری و نوع خاک توسط محاسب انتخاب و طراحی می شود.

برخی از انواع سازه نگهبان:

• سازه نگهبان خرپایی

معمولا برای گودهای تا ۱۰ متر بهترین انتخاب است. هر چند که برای گودهای با عمق بیشتر نیز می توان از آن استفاده کرد. متداول ترین سازه نگهبان برای سازه های متعارف، همین نوع سازه نگهبان است. دانستن نکات اجرایی سازه نگهبان، یکی از مهم ترین نکات فنی در گودبرداری است. همه مهندسان و سازندگانی که در اجرا فعالیت دارند باید با مراحل مونتاژ و نصب این نوع سازه نگهبان و نکات اجرایی مربوط به آن آشنا باشند.

• سازه نگهبان متقابل(دو طرفه)

برای زمین های با عرض کم و طول زیاد که گودهای نیمه عمیق در آن اجرا می شود گزینه مناسبی است. زیرا المان های سازه خرپایی در همچین پروژه ای دست و پا گیر بوده و تردد و جابه جایی مصالح و میلگردها را با مشکل مواجه می سازند.

اجرای سازه نگهبان متقابل در این حالت علاوه بر رفع این مشکل، هزینه اجرا را نیز کاهش می دهد. چون در این حالت با حذف المان مورب، شناژبندی و صفحه گذاری و اجرت اجرای مربوط به آن حذف میگردد.  اجرای مرحله ای گودبرداری نیز در این شیوه باید رعایت شود.

برای یک پروژه در صورتی که تناژ کلی فولاد لازم برای سازه نگهبان خرپایی ۴۰ تن باشد، تناژ لازم برای سازه نگهبان متقابل  ۷ الی ۸ تن کمتر خواهد بود. با قیمت فعلی آهن (کلیویی ۵۰۰۰ تومان) اجرای سازه نگهبان متقابل ۳۵ تا ۴۰ میلیون تومان صرفه اقتصادی دارد.

• نیلینگ

برای پروژه های بزرگ با عمق زیاد این روش مناسب است. البته در صورتی که خاک محل پروژه نامناسب باشد یا چسبندگی نداشته باشد می بایست از روش های دیگری برای تثبیت دیواره گود استفاده کرد. از نکات مهم در اجرای نیلینگ اجرای زهکشی و خارج نمودن آب های سطحی و زیر زمینی از سایت پروژه است.

• اجرای شانه خاکی پلکانی:

در صورت عدم وجود سربار در گودبرداری های با عمق متوسط در صورتی که خاک استحکام کافی داشته باشد با صلاحدید ناظر و سازمان نظام مهندسی می توان به شانه خاکی و اجرای پله ای گودبرداری به عنوان سازه نگهبان اکتفا نمود.

اهمیت سرعت اجرا در مرحله گودبرداری :

از مهم ترین نکات فنی در گودبرداری ، سرعت اجرا در این مرحله بسیار مهم است . تمام تلاشتان را انجام دهید تا به سرعت از این مرحله عبورکنید. با اجرای فونداسیون ، ستون ها، اسکلت و سقف های زیر زمین ها خطر ریزش گود تا حد زیادی کاهش می یابد.

اقدامات پس از گودبرداری برای آماده سازی گود :

پس از رسیدن به تراز کف گودبرداری در صورتی که خاک تراکم مناسب نداشته باشد باید با استفاده از غلتک آن را تا حد مناسب متراکم نمود.

در پروژه های بزرگ باید تمهیدات لازم برای زهکشی زیر فونداسیون اندیشیده شود. بنابراین در گودبرداری باید ضخامت مربوط به لایه زهکشی نیز لحاظ نمود.

اقدامات پس از اجرای اسکلت و سقف های اول:

در صورت نگه داشتن شانه خاکی در این مرحله دهانه های مقابل هم به صورت یکی در میان خاک برداری انجام شود. بلافاصله فونداسیون مربوطه تکمیل و بتن ریزی گردد و در مرحله بعد دیوار کشی با آجر فشاری به صورت ۲۰ سانتی انجام شود.

با اجرای هر سقف یک الی دو جفت از دهانه ها خاک برداری شود و مراحل تکمیل فونداسیون و دیوارکشی به ترتیب انجام شود. دانستن و رعایت این مسائل ، تا رفع کامل خطر ریزش گود از مهم ترین نکات فنی در گودبرداری است.

مطمئناً نظارت یا اجرای صحیح گود نیاز به تجربه و مهارت بالا دارد و هرگز نمی توان به تنهایی به اطلاعاتی که در این مقاله یا سایر نوشته ها به نگارش در آمده است بسنده نمود. این نکات فنی در گودبرداری را به خاطر بسپارید.

• هر گودبرداری یک تجربه جدید است .خاک عنصری غیر قابل پیش بینی است. پس هیچ گاه از روی ظاهرخاک و حتی نتایج آزمایش خاک تصمیم قاطع نگیرید .
• مدام دیواره گودبرداری و ساختمان های مجاور را زیر نظر بگیرید. مراقب نشت رطوبت به دیواره گود باشید.
• نفرات زیر دیوار بدون حمایت و به تنهایی کار نکنند.
• در کنده کاری ها و ایجاد شیارها روی شانه خاکی جهت اجرای سازه نگهبان و یا ستون ها، نهایت احتیاط را به خرج دید. اما در مرحله اجرای سازه نگهبان و یا اسکلت سازه تا می توانید سریع کار کنید.

نویسنده: مهندس علی قربانی- نگین عمران